Democratiaeth aba

Yr wythnos dwytha, EVEL (English Votes for English Laws) oedd hi, yr wythnos yma ryda ni am ail wampio tŷ’r arglwyddi. Yndi, mae llywodraeth San Steffan yn cadw’n brysyr. O fewn ail dymor Cameron fel Prif Weinidog mae Prydain yn wynebu’r posibilrwydd o rai o’r newidiadau mwyaf i’w threfniannau llywodraethol ers datganoli, rhwng EVEl, y posibilrwydd o adael Ewrop a’r anniddigrwydd cynyddol efo Tŷ’r Arglwyddi.

Mae’r broblem ddiweddara, mae’n debyg, yn codi o’r ffaith i Dŷ’r Arglwyddi wneud fwy neu lai yr hyn mae nhw i fod i wneud. Un o swyddogaethau tŷ’r arglwyddi yw archwilio deddfau a mesyrau a’i dychwelyd i dy’r cyffredin i’w hail-ystyried os oes na broblem. Yn achos y torriadau i Gredydau Treth arfaethedig, daethpwyd o hyd i broblem, a gyrrwyd y cynnigion yn ôl. Sylwer nad difa’r cynnigion a wnaed, er yn achos offerynnau statudol fel y toriad yma, mae gan Dŷ’r Arglwyddi y gallu i wneud hynny. Ar sail canfyddiadau adroddiad yr Institute for Fiscal Studies sy’n awgrymu y byddai’r toriadau yn costio £1,300 y flwyddyn i 3.3milliwn o deuluoedd, rhoddwyd stop dros dro ar y cynlluniau nes fod cynllun tair-mlynedd wedi ei greu i roi help arianol i’r rhai sy’n cael eu heffeithio gan y toriadau, a nes fod adroddiad wedi ei lunio yn ymateb i ddadansoddiad yr IFS o effaith y toriadau. Afresymol?

Ymateb y llywodraeth ydi bygwth cyfyngu ymhellach ar rymoedd Tŷ’r Arglwyddi, syniad sydd ddim yn amhoblogaidd o gofio mai siambr llawn arglwyddi heb eu hethol ydi hi, cast o filiwnyddion, cyn-wleidyddion, cynrychiolwyr eglwysig, ac unigolion miscellaneous eraill. Tydi hoffter y cyhoedd Prydeinig o arweinwyr anetholedig ddim yn ymestyn o Balas Buckingham i dy’r arglwyddi yn anffodus, ac mi fyddai hi’n anodd i unrhyw un wrthwynebu fasiwn bolisi gan y llywodraeth. Hwre, democratiaeth!

Wel, bron. Y broblem ydi, tydi cael ail siambr effeithiol ddim yn syniad cynddrwg a hynny yn y bôn. Does gan Brydain ddim cyfansoddiad na llys cyfansoddiadol; mae gan y gangen weithredol lawer rym tros y gangen ddeddfwriaethol; Unwaith mae’n cael ei ethol, mae Prif Weinidog Prydain yn foi pwerys iawn. Prif arf y bobl yn erbyn y llywodraeth ydi’n gallu ni, trwy’r wrthblaid, yn y wasg, ac ia, Tŷ’r Arglwyddi, i herio’r Prif Weinidog a’i gabinet.

Wrth gwrs, mae cael cydbwysedd rhwng grym y llywodraeth a grym y ‘Checks and Balances”. Mae America yn enghraifft berffaith o wlad sydd wedi mynd fymryn yn rhy bell wrth gyfyngu ar rym y llywodraeth, i’r pwynt lle gall llywodraethu ddod fwy neu lai i stop am flynyddoedd os na all y Tŷ, Senedd a’r arlywyddiaeth gyd-weithio. Yn ymarferol mae angen i un siambr fod yn oruwch na’r llall, ond mae’n rhaid cael strwythur sy’n galluogi deialog, nid un sy’n creu yes-men. Fel arall waeth i ni jest sdicio’r cwn bach churchil ‘na yn nhy’r arglwyddi i fynd “yes-yes-yes” drwy’r dydd. Mae angen i Dŷ’r Arglwyddi fedru herio Tŷ’r cyffredin, a’r unig ffordd iddi wneud hynny efo hygrededd a chyfreithlondeb yng ngolwg y bobl ydi trwy weddnewid y siambr, boed hynny trwy ei gwneud hi’n etholedig, yn bwyllgor o arbennigwyr neu’n dynnu enwau pobol allan o het, unrhywbeth heblaw’r cyfaddawd trwsgwl rhwng ffiwdaliaeth a moderniaeth ac ydi’r siambr bresennol.

Does dim angen i ni gael hawliau second amendment i atal llywodraeth rhag troi yn deyrn. Yn achos y toriadau i gredydau treth, mae Tŷ’r Arglwyddi wedi gwneud yn union be mae o fod i wneud (yn ogystal a chodi cwilidd ar George Osborne. Penderfynwch chi beth oedd y pechod mwya). Bechod nad oes ganddi hi goes i sefyll arni yn ddemocrataidd.